Gelişmiş tüm ülkelerde uygulanmakta olan bireysel emeklilik sisteminin amaçları özetle şu şekilde sıralanabilir:

• Bireylerin yaşlılıklarında kullanmaları amacıyla, güvenli bir şekilde tasarruf yapmalarını sağlamak,
• Bu tasarrufları teşvik etmek, yatırıma yönlendirmek ve düzenlemek,
• Emekli aylığı ve toptan geri ödeme yoluyla katılımcılara emeklilik dönemlerinde ek gelir sağlanarak, refah düzeylerini arttırmak,
• Ekonomiye kaynak yaratmak,
• İstihdamı arttırmak.

Katılımcıların bireysel emeklilik sistemi içinde yer aldıkları süreyle, sosyal güvenlik sisteminde geçen sürenin ilişkisi bulunmamaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumundaki emeklilik hakları, bireysel emeklilik hesabına aktarılamaz.

Emeklilik şirketleri; Hazine Müsteşarlığı, bağımsız dış denetçiler, şirket iç denetçileri tarafından prensipleri çok net olarak belirlenmiş esaslara uygun olarak denetim ve gözetim altında tutulmaktadır.

Bireysel Emeklilik Sistemi'nin güvenli ve etkin biçimde işletilmesini sağlamak, katılımcıların hak ve menfaatlerini korumak amacıyla emeklilik şirketlerinin faaliyetleri Hazine Müsteşarlığı'nın günlük gözetim ve denetimine tabidir. Hazine Müsteşarlığı bu görevin yürütülmesini teminen Emeklilik Gözetim Merkezini görevlendirmiştir.

Emeklilik yatırım fonları için de ayrıca denetim süreçleri tanımlanmıştır.

• Fonun faaliyetlerinin iç kontrol esas ve usullerine uygun olarak işleyişi, şirket iç denetçileri, tarafından,
• Fonun, portföy yöneticilerinin ve saklayıcının (Takasbank) Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile emeklilik ve yatırım fonlarının kuruluş ve faaliyetlerine ilişkin esaslar hakkında yönetmelik kapsamındaki faaliyetleri
• Sermaye Piyasası Kurulu tarafından,
• Fonun hesap ve işlemleri üçer aylık ve yıllık dönemler itibarıyla bağımsız dış denetçiler tarafından denetlenmektedir.

Bireysel Emeklilik Sistemi'nde ödenen katkı paylarıyla alınan emeklilik yatırım fonu varlıkları Takasbank'ta saklanmaktadır. Emeklilik şirketi varlıkları ile emeklilik yatırım fonu varlıkları ayrıdır. 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu 17. maddesi uyarınca "Fon mal varlıkları rehnedilemez, teminat gösterilemez, üçüncü şahıslar tarafından haczedilemez ve iflas masasına dahil edilemez."

Hayır, Bireysel Emeklilik Sistemi'nde vefat teminatı bulunmamaktadır. Katılımcının sözleşme süresi içinde vefat etmesi durumunda, sistemdeki tüm birikimler sözleşme üzerinde katılımcının tercih ettiği lehdarlara ya da kanuni varislerine ödenir.

Hayır. Çünkü bireysel emeklilik sistemi, uzun vadeli bir yatırım ve tasarruf sistemidir. Sistemden erken ayrılma durumunda, emeklilik hakkı kazanarak ayrılma durumuyla karşılaştırıldığında daha yüksek oranda stopaj kesintisi uygulanmaktadır. Ayrıca sözleşme kapsamında öngörülmüşse, katılımcının birikimlerinden giriş aidatının tahsil edilmemiş veya ertelenmiş bölümü indirilebilecektir.

Bireysel emeklilik sisteminde, yatırılan katkı payları katılımcıların tercih ettiği fonlarda değerlendirilmektedir. Bu fonlar türlerine göre; hisse senedi, devlet tahvili, kıymetli madenler vb. kıymetler içermektedir. Tercih edilen fonların içerdikleri varlıkların kazanç ya da kayıpları katılımcıların birikimlerini belirlemektedir. Örneğin, hisse senedi ağırlıklı bir emeklilik fonuna yatırım yapılması ve borsanın değer kaybetmesi durumunda, katılımcıların fonları da portföylerinde yer alan hisse senetlerine de bağlı olarak değer kaybedebilir. Bu da katılımcıların birikimlerine yansır. Ancak alınacak riski belirlemek her zaman katılımcıların elindedir. Katılımcılar güvenli yatırım için daha az getiriye razı olup daha az risk içeren fonlara ağırlık verebilir veya daha fazla risk alarak daha fazla getiri sağlama ihtimali olan fonları seçebilir.

Bireysel emeklilik sözleşmesi, katılımcının bireysel emeklilik sistemine girmesine, katkı paylarının ödenmesine ve fonlarda yatırıma yönlendirilmesine, birikimlerin bireysel emeklilik hesaplarında izlenmesine, yapılacak kesintilere, katılımcının sistemden ayrılmasına, emekli olmasına, katılımcı veya lehdarlarına yapılacak ödemelere ilişkin esasları düzenlemektedir. Ayrıca tarafların diğer hak ve yükümlülüklerini düzenleyen bir sözleşmedir.

Emeklilik sözleşmeleri, bireysel, gruba bağlı bireysel ve işveren grup emeklilik sözleşmeleri olarak üçe ayrılmaktadır.

• Bireysel emeklilik sözleşmesi: Bireysel emeklilik planına bağlı olarak şirket ile katılımcının taraf olarak yer aldığı bir sözleşmedir.
• Gruba bağlı bireysel emeklilik sözleşmesi: Grup emeklilik planına bağlı olarak şirket ile katılımcının taraf olarak yer aldığı bir sözleşmedir.
• İşveren grup emeklilik sözleşmesi: Grup emeklilik planına bağlı olarak şirket ile sponsor kuruluşun taraf olarak yer aldığı ve katılımcı lehine yapılan bir sözleşmedir.

Teklif formunun katılımcı tarafından imzalandığı tarihi takip eden otuzuncu günde yürürlüğe girer. İşveren grup emeklilik sözleşmelerinde, grubun yürürlük tarihinden sonra gruba dahil olan katılımcıların yürürlük tarihi, katılımcı ad ve hesabına ödenen katkı payının şirket hesaplarına intikal ettiği tarihtir.

Emeklilik sözleşmesinin yürürlük tarihi, katılımcının bireysel emeklilik sistemine giriş tarihi olarak kabul edilir.

Emeklilik şirketi, katılımcı adayının gelir düzeyine ve risk getiri profili formunda doldurduğu bilgilere uygun bir emeklilik planı ve fon dağılımı teklifini katılımcı adayına sunar.

Katılımcı, kendisine sunulan teklifi kabul etmesi durumunda, giriş bilgi formu ve teklif formunu doldurup imzalar. Şirket imzalı formların birer örneği ile tanıtım kılavuzunu katılımcıya verir.

• Giriş bilgi formu: Bireysel emeklilik sisteminin işleyişine ilişkin önemli hususlar hakkında katılımcıya bilgi vermek için hazırlanan ve içeriği Hazine Müsteşarlığınca belirlenmiş olan formdur.
• Teklif formu: Emeklilik planı, plan kapsamında sunulan fonlar, yapılan kesintiler, katkı payı tutarı ile emeklilik sözleşmesinin taraflarına ilişkin bilgileri içeren ve şirket hariç diğer taraflar ile bireysel emeklilik aracısı tarafından imzalanan formdur.
• Tanıtım kılavuzu: Bireysel emeklilik sistemine, şirkete, emeklilik planına, plan kapsamındaki fonlara ve tarafların hak ve yükümlülüklerine ilişkin bilgileri içeren kitapçıktır.

Şirket tarafından emeklilik sözleşmesi, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 iş günü içerisinde katılımcıya gönderilir.

Evet. Aynı şirkette ya da farklı şirketlerde birden fazla emeklilik sözleşmesi alma imkanı bulunmaktadır.

Katılımcı istediği kişi / kişileri lehdar olarak tayin edebilmektedir. Lehdar / lehdarlar sözleşmede belirtilir. Lehdarın belirlenmemiş olması ve katılımcının vefatı halinde, birikimler katılımcının kanuni mirasçılarına ödenir.

Emeklilik sözleşmesi teklif formunun şirket tarafından kabul edilmemesi durumunda, yapılan tüm ödemeler hiçbir kesinti yapılmadan ve varsa fon gelirleri ile birlikte 7 iş günü içinde ödeyene iade edilecektir.

Katılımcının teklif formunu imzalanmasından itibaren 60 gün içinde hiç bir ödeme yapmamış olması ve emeklilik sözleşmesinde hüküm bulunması kaydıyla, şirket sözleşmeyi feshedilebilir. Bu durumda katılımcı bireysel emeklilik sistemine girmiş sayılmaz.

Giriş aidatı tutarı, teklif formunun imzalandığı tarihte geçerli aylık brüt asgari ücretin yarısını aşmayacak şekilde emeklilik şirketleri tarafından belirlenmektedir. Giriş aidatı tahsil edilip edilmeyeceği, edilecekse nasıl tahsil edileceği teklif formunda ve emeklilik sözleşmesinde açıkça belirtilmelidir.

Emeklilik şirketi, katılımcının sisteme ilk kez katılması sırasında ve yeni bir bireysel emeklilik hesabı açtırması halinde katılımcıdan giriş aidatı talep edebilir. Başka şirketten aktarım halinde ya da sözleşmede belirtilmediği hallerde giriş aidatı ödenmez. Giriş aidatı, katılımcıya verilecek formlarda açıkça belirtilir.

Şirket, planda belirtmek kaydıyla, giriş aidatını kişinin sisteme ilk girdiğinde peşin ve bir kerede tahsil edilebileceği gibi, bir yılı aşmamak üzere taksitle tahsil edilebilir veya beş yılı aşmamak kaydıyla erteleyebilir. Planın özelliklerine göre, belirtilen üç tip tahsilat yönteminin herhangi ikisinin veya üçünün bir arada olması da mümkündür.

Giriş aidatının tahsilatının ertelenmesi halinde, ilgili tutar katılımcının başka bir şirkete aktarımda bulunması veya sistemden ayrılması durumunda katılımcının birikimlerinden indirilebilir.

Giriş aidatı emeklilik sözleşmesinde peşin, azami bir yıllık süre içinde taksitler halinde veya beş yılı aşmamak kaydıyla ertelenmiş olarak belirlenebilir. Katılımcının sistemden ayrılmak istemesi veya birikimlerini başka bir şirkete aktarmak istemesi halinde ödenen giriş aidatının katılımcıya iadesi söz konusu değildir.

Asgari katkı payı tutarı, hedef kitlenin gelir durumu ile emeklilik planının yönetim ve fon işletim giderleri dikkate alınarak belirlenir. Asgari katkı payı aylık brüt asgari ücretin %5’inden az olamaz. İşveren grup emeklilik sözleşmesine göre ödenen katkı paylarında bu sınırlama uygulanmaz.

Asgari katkı payları, emeklilik şirketleri ve bir şirketin planları arasında farklı tutarlarda olabilmektedir. Şirketlerin mevcut planları için geçerli olan asgari katkı payı tutarlarını öğrenmek için, şirketlerden bilgi alınmalıdır.

Emeklilik sözleşmesinin yürürlük tarihinden önce şirket hesabına intikal eden ve emeklilik sözleşmesi yürürlüğe girdikten sonra katkı payı olarak değerlendirilecek ödemeler şirket hesabına intikali takip eden en geç ikinci iş gününde önceden tanımlanmış ve Hazine Müsteşarlığına bildirilmiş bir para piyasası fonunda değerlendirilecektir.

Şirket, bir blokaj süresi tanımlayarak ödemelerin blokaj süresi sonunda katkı payı olarak şirket hesaplarına intikali koşulunu koyabilmektedir. Bu koşulun olması durumunda, ödenen katkı payı, ilgili blokaj süresi sonunda yatırıma yönlendirilmektedir. Şirketlerin blokaj süreleri, bankalarla yapmış oldukları sözleşmelere göre farklılık gösterebilmektedir.

Katılımcı, dilediği her zaman bireysel emeklilik hesabına düzenli katkı payı dışında da ödeme yapabilmektedir.

Emeklilik sözleşmesine göre ödenmesi gereken katkı payını aşan ödemeler, ödeme tarihinden itibaren on iki aylık dönemde ödenmesi gereken katkı paylarından mahsup edilebilmekte veya katılımcının yazılı olarak talep etmesi halinde ödeme tarihinden önceki on iki aylık döneme ait ödenmemiş katkı paylarına mahsup edilebilmektedir.

Katılımcıların ödeyecekleri katkı payları emeklilik şirketlerinin kurmuş oldukları fonlarda değerlendirilecektir. Fon portföyüne alınabilecek para ve sermaye piyasası araçları şunlardır;

• Nakit, vadeli-vadesiz mevduat
• Borçlanma araçları (ters repo dahil) ile hisse senetleri
• Kıymetli madenlere ve gayrimenkule dayalı varlıklar
• Repo işlemleri
• Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri
• Borsa para piyasası işlemleri
• Yatırım fonu katılma belgeleri
• Kurulca uygun görülen ve kamuya ilan edilen diğer para ve sermaye piyasası araçları.

Sisteme girerken sözleşmeye ilişkin kesintiler hakkında teklif formunda ve sözleşmede bilgilendirme yapılmaktadır. Yapılabilecek kesintiler ve azami tutarları şu şekildedir:

Katkı payları üzerinden %8 oranını aşmamak kaydıyla yönetim gideri kesintisi,
Fonun net varlık değeri üzerinden hesaplanan, azami günlük yüzbinde on oranında fon işletim gideri kesintisi,
Bir yıldan fazla ödemeye ara verme durumunda, bireysel emeklilik hesabına ilişkin olarak emeklilik gözetim merkezine ve saklayıcı kuruluşa şirket tarafından ödenen sabit giderleri aşmayacak şekilde belirlenmiş ara verme kesintisi.

Evet. Katkı payını katılımcı adına katılımcı dışında birisi de ödeyebilmektedir.

Katkı payları sözleşmelerde belirtilen ödeme araçları ile yapılabilmektedir. Havale, banka şubesine verilen hesaptan otomatik ödeme talimatı, kredi kartı gibi araçlar sıklıkla kullanılmaktadır.